اورکلاک کارت گرافیک
کارت گرافیک از اجزاء اصلی سخت افزار کامپیوتر برای اجرای برنامه های سنگین است که در مدل ها و ویژگی های مختلف در بازار وجود دارد . هر کارت گرافیک ویژگی های منحصر بفرد خود را دارد اما گاهی میتوان کاری کرد که بدون ارتقاء سخت افزاری ، عملکرد و بهره وری آن افزایش یابد . به این منظور باید به سراغ اورکلاک کارت گرافیک برویم که یکی از ترفندهای گیمرها و تدوینگران برای افزایش بازدهی و تقویت کارت گرافیک می باشد و با انجام آن میتوانند از قدرت کارت گرافیک خود در بهترین حالت ممکن استفاده کنند .
دلایلی مانند قدیمی بودن کارت گرافیک ، عدم اجرای بازی های مدرن ، ضعیف بودن حین رندرگیری و تدوین فیلم ، ضعف در اجرای برنامه های سه بعدی و یا طراحی و مدل سازی های گرافیکی و … میتواند تمایل شما را به اورکلاک کردن افزایش دهد . درهرحال اورکلاک کردن کارت گرافیک نسبتا ساده بوده و کار پیچیده ای نیست اما باید بادقت بالا و براساس توانایی کارت گرافیک تان انجام شود .در طی فرایند اورکلاک ، دو بخش مهم کارت گرافیک یعنی GPU و Memory ارتقاء می یابند ، حتی بسیاری از کارت گرافیک هایی که اغلب با اورکلاک های کارخانه ای عرضه می شوند ، مقداری فضا برای اورکلاک بیشتر دارند .
اورکلاک چه کاری انجام میدهد ؟
اورکلاک کردن هر سخت افزار به مجموعه فرآیند هایی گفته می شود که در نتیجه ی آن قطعه ی موردنظر مجبور می شود تا با سرعتی بیش از سرعت نرمال خود فعالیت کند. درواقع کارت گرافیک را میتوان به کامپیوتری با پردازنده GPU و رم مخصوص به خود با نام VRAM ( رم ویدئویی ) تشبیه کرد که میتوان سرعت کلاک آنها تغییر داد . منظور از سرعت کلاک ، تعداد چرخه های عملیاتی است که در یک ثانیه انجام میشود بعنوان مثال سرعت کلاک هسته پردازنده کارت گرافیک RTX 3080 میتواند به 1710 مگاهرتز برسد که با اورکلاک کردن میتوان این عدد را فراتر برده و عملکرد سریعتری را بدست آورد . نکته بسیارمهم در اورکلاک این است که نباید بیش از حد سرعت کلاک پردازنده و VRAM را افزایش داده و آنها را زیر فشار بگذارید چراکه انرژی بیشتری از منبع تغذیه PSU طلب کرده و داغ میشوند که درصورت عدم وجود سیستم خنک کننده مناسب ، آسیب جدی دیده و بطور کامل غیرقابل تعمیر میشوند .
مزایا و معایب اورکلاک :
اورکلاک کردن کارت گرافیک دارای مزایای متعدد و البته معایبی است که در این قسمت به معرفی آنها میپردازیم تا با مقایسه آنها بتوانید دررابطه با اورکلاک کردن تصمیم بگیرید .
– مزایا :
1. افزایش سرعت کارت گرافیک و بهبود عملکرد آن در اجرای بازی و نرم افزارهای سنگین .
2. افزایش FPS ( نرخ فریم در واحد زمان ) که یک فاکتور مهم در اجرای روان تر بازی ها می باشد .
3. نمایش بهتر اشیاء و المان های پیچیده با جزئیات دقیق تر در برنامه های طراحی سه بعدی که درنتیجه ی افزایش سرعت کلاک VRAM می باشد .
4. افزایش سرعت رندرگیری در تدوین و ویرایش فیلم و …
5. صرفه جویی در هزینه به لطف ارتقاء عملکرد کارت گرافیک توسط اورکلاک ، به اینصورت که شما میتوانید یک کارت گرافیک ارزان خریداری کرده و آن را اورکلاک کنید تا عملکرد مشابه با مدل های کمی بالاتر داشته باشید .
6. انجام اورکلاک به روی سیستم های قدیمی ، عملکرد آن ها را ارتقاء داده و به دستگاه های جدید نزدیک میکند . با استفاده از اورکلاک میتوان از دستگاه های قدیمی تر همچنان استفاده کرد .
7. افزایش نرخ فریم ، از بین بردن لگ و تاخیر در صفحه نمایش ، از بین بردن وقفه های موجود در سرعت و ظاهر بازی و … همگی با انجام اورکلاک از بین می رود .
– معایب :
1. داغ شدن کارت گرافیک و احتمال آسیب رسیدن به برد و قطعات مختلف مانند RAM – GPU – CPU بدلیل تولید گرمای زیاد درصورت نبود سیستم خنک کنندگی مناسب
2. افزایش توان تغذیه ( بار منبع تغذیه یا پاور ) که می تواند سبب آسیب به پاور شود .
3. افزایش سرعت فن ها به جهت خنک سازی کارت گرافیک که ممکن است به آنها آسیب وارد کند .
4. سیستم خنک کننده ای که جهت رفع گرمای قطعه ی اورکلاک شده استفاده می شود ، باسرعت زیادی کار میکند که منجر به تولید صدای بلند و ناخوشایندی می شود .
5. با افزایش سرعت کلاک قطعات سخت افزاری ، میزان مصرف انرژی نیز بیشتر خواهد شد . از همین رو قطعه موردنظر انرژی بیشتری را از PSU طلب کرده و بنابراین انرژی بیشتری نیز مصرف می شود .
اشتباهات رایج در اورکلاک کارت گرافیک :
1. افزایش سریع فرکانس به مقدار زیاد : اگر فرکانس کارت گرافیک را خیلی سریع و به مقدار زیاد افزایش دهید احتمالا با مشکالاتی نظیر سیاه شدن صفحه حین اورکلاک مواجه خواهید شد لذا هربار تغییرات را با گام های 10 الی 20 درجه اعمال کرده و با استفاده از نرم افزارهای تست فشار نتیجه را بررسی کنید و درصورت لزوم تغییرات را ادامه دهید .
2. عدم تست عملکرد : تست نکردن کارت گرافیک پس از هربار تغییرات اورکلاک ، باعث می شود نتوانید عملکرد سیستم را در کلاک های مختلف نظارت و بررسی کنید که می تواند خطرات ناشی از اورکلاک را افزایش دهد .
3. گرمای بیش از حد : قبل از انجام اورکلاک ، ابتدا به فکر یک سیستم خنک کننده باشید تا تهویه لازم را انجام داده و آسیبی به کارت گرافیک وارد نشود .
4. انتظار بیش از حد : هنگام اورکلاکینگ واقع بین باشید ، توقع این را نداشته باشید که اورکلاک یک کارت پایین رده به اندازه ی یک کارت بالارده برای شما بهره وری ایجاد کند . با اورکلاک کردن میتوانید به عملکرد را بین 5% – 20% ارتقاء دهید .
ابزار موردنیاز اورکلاک کارت گرافیک :
ابتدا درایورهایی که درحال اجرا روی کارت گرافیک هستند را از سایت کمپانی تولیدکننده آپدیت کنید ، با اینکار پایداری کارت گرافیک و عملکرد اورکلاک افزایش می یابد . همچنین قبل از انجام اورکلاک درباره ی مدل کارت گرافیک خود تحقیق کنید تا متوجه شوید بالاترین ولتاژ مطمئن برای مدل کارت گرافیک شما چیست و سایر کاربرانی که مشابه دستگاه شما دارند به چه سرعت کلاکی دست یافته اند . این اعداد و ارقام را به یکباره به روی دستگاه خود آن ها را اعمال نکنید بلکه در طول پروسه ی اورکلاک از آنها بعنوان راهنما و یافتن تنظیمات موردنظر خود را استفاده کنید .
برای اورکلاک کردن به دو ابزار نیاز دارید : 1. ابزار تنظیم اورکلاک 2. ابزار تست عملکرد ( بنچمارک )
1- ابزار اول برای افزایش نرخ کلاک پردازنده گرافیکی استفاده میشود . همانطور که پیشتر گفته شد ، اورکلاک روشی برای بدست آوردن عملکرد بیشتر نسبت به آنچه شرکت سازنده آن را درنظر گرفته است لذا درحین اورکلاک باید فاکتورهای مختلفی ازجمله فرکانس کاری پردازنده و مقدار دما را تحت کنترل داشته باشید ، به این منظور درحالیکه AMD و NVIDIA برنامه های مخصوص خود را برای اورکلاک ارائه میدهند ، یکی از محبوب ترین و پرکاربردترین برنامه ها MSI Afterburner است که سازگاری کاملی نیز با کارت گرافیک های AMD و NVIDIA دارد . استفاده از این برنامه بدلیل رابط کاربری ساده و کاربردی آسان است و دائما با آخرین فناوری های GPU بروز میشود .
2- ابزار دوم برای ارزیابی و اندازه گیری تاثیر عملکرد استفاده می شود . منظور از بنچمارک ، استانداردها و معیارهای مرجع است که برای سنجش و مقایسه بکار میروند ، از این رو با استفاده از برنامه های مربوطه امکان مقایسه دستگاه قبل و بعد از اورکلاکینگ وجود دارد. نرم افزارهایی نظیر 3D Mark – Fur Mark – Ungine Heaven از بهترین برنامه های بچمارک بوده که برای تست فشار و اطمینان از عملکرد درست و ثبات کارت گرافیک بخصوص اورکلاک و اجرای بازی یا رندرگیری بکار میروند . اگرچه برنامه های بنچمارک و اورکلاک میتوانند دما و سرعت را گزارش دهند اما بهتر است از برنامه ی دیگری مانند GPU-Z جهت بررسی تنظیمات انجام شده حین اورکلاک مانند دما – سرعت کلاک – سرعت Memory و … استفاده کنید.
*برنامه ی GPU-Z : با استفاده از این برنامه میتوانید وضعیت عملکرد کارت گرافیک و جزئیات آن را بصورت لحظه ای و Real Time مشاهده کنید .
توجه کنید اجرای طولانی مدت و ممتد از ابزارهای تست عملکرد ، میتواند مضر باشد و به عمر کارت گرافیک شما اثر منفی بزارد .
معرفی MSI Afterburner :
با ورود به نرم افزار MSI Afterburner با تصویر زیر مواجه میشوید که گزینه های مختلفی دارد که به توضیح اجمالی آنها میپردازیم :
1 و 2. کلاک فعلی حافظه و هسته : این اعداد براساس نیازهای فعلی GPU تغییر میکند بنابراین اگر از کارت گرافیک درحال حاضر کار نمیکشید و نرم افزار سنگین درحال اجرا نیست ، نباید نوسانات زیادی را در این قسمت مشاهده کنید .
3. تفاوت ولتاژ فعلی با ولتاژ پیش فرض : اکثر کارت گرافیک های مدرن از تغییر ولتاژ جلوگیری میکنند چراکه میتواند آسیب زننده باشد .
4. دمای کارت گرافیک : این گزینه دمای کارت گرافیک را نشان میدهد که دمای تقریبی 80-85 درجه مطلوب است اما بیش از این مقدار باعث داغ شدن بیش از حد و آسیب به مدار میشود .
5. محدوده توان مصرفی : در این قسمت میتوانید محدوده را تا 20% افزایش داده و بازه توان بیشتری برای اورکلاک بدست آورید مثلا اگر کارت گرافیک شما دارای محدوده مصرفی 250 وات است میتوانید با حرکت دادن نوار تنظیم به سمت راست آن را افزایش دهید اما درعین حال مراقب افزایش دما باشید .
6. محدوده دما : این گزینه محدوده دمای مجاز برای کارت گرافیک را نشان میدهد که با اورکلاک کردن بالا میرود .
7. حداکثر اورکلاک هسته : این گزینه کلاک هسته کارت گرافیک را افزایش میدهد و یکی از اقدامات مهم برای بهبود عملکرد آن است .
8. حداکثر کلاک حافظه : با تغییر این گزینه فرکانس حافظه کارت گرافیک و در پی آن پهنای باند افزایش می یابد . یکی از عوامل کلیدی برای دریافت FPS بیشتر حین اجرای بازی ، افزایش کلاک حافظه است.
9. Startup : این گزینه به شما این امکان را میدهد تا هربار که کامپیوتر بوت میشود ، MSI Afterburner را راه اندازی کنید .
10. Apply : این دکمه تنظیمات اورکلاک را ذخیره میکند .
مراحل اورکلاک :
ابتدا نرم افزار MSI Afterburner را جهت اورکلاک و نرم افزار Ungine Heaven Benchmark را جهت تست فشار دانلود و نصب کنید ( توجه کنید که نرم افزارهای نصب شده با نسخه ی ویندوز شما سازگار باشند ) . برنامه MSI Afterburner را اجرا کرده و از منوی سمت چپ به روی دومین گزینه ( K که مخفف عبارت Kombustor است ) کلیک کنید و درمنوی باز شده روی گزینه RUN Start Test کلیک کنید درصورتیکه کارت گرافیک شما توسط این برنامه شناسایی نشد به مسیر Setting → Compatbility Properties رفته و تیک گزینه ی Enable low-level ID driver را برداشته و Apply کنید , سپس برنامه را ببندید و مجددا باز کنید . نرم افزار Riot’s vangaurd میتواند موجب ارور هنگام کار با MSI Afterburner شود از این رو هنگام اورکلاک آن را ببندید .
**هنگام اجرای تست فشار همواره دمای GPU را درنظر بگیرید زیرا اورکلاک کارت گرافیک موجب افزایش دمای آن شود . مناسب ترین دما برای کارت گرافیک بین 60 تا 90 درجه سانتی گراد درحین بازی کردن با اجرای تست فشار است . از طرفی وجود گرد و غبار و کثیفی باعث عدم تهویه مناسب و درنتیجه افزایش دمای کارت گرافیک می شود لذا گرد و غبار آن را تمیز کنید . برای چک کردن میزان دما قبل و بعد از اورکلاک کارت گرافیک میتوانید از Kombustor Benchmark استفاده کنید و دائما دما را چک کنید هرگاه دما مناسب شد شروع به اورکلاک کند.
مرحله 1. ارزیابی کارت گرافیک :
در ابتدا به کمک نرم افزارهای تست ، کارت گرافیک خود را پیش از اورکلاک ارزیابی کنید تا یک نمای کلی از دما – سرعت کلاک و سایر مشخصه های کارت گرافیک در دست داشته باشید . برنامه ی Heaven benchmark را برای انجام تست فشار اجرا کرده و مطمئن شوید که Resolution روی دسکتاپ تنظیم شده است سپس به روی گزینه ی RUN کلیک کنید . بعد از اتمام بارگذاری تصاویر ، از بالای صفحه به روی گزینه benchmark کلیک کنید تا پروسه ی بنچمارک شروع شود . پس از گذشت دقایقی تست انجام شده و اطلاعاتی شامل درجه حرارت – FPS – Graphic clock – Memory clock را دراختیار شما میگذارند , سپس امتیازی داده میشود که میتوانید از آن به منظور مقایسه کارت گرافیک قبل و بعد از اورکلاک از آن استفاده کنید .
مرحله 2. انجام فرایند اورکلاک کارت گرافیک
در برنامه ی MSI Afterburner روی Setting کلیک کرده و به سربرگ General بروید . تیک گزینه های Unlock Voltage Monitoring / Unlock Voltage control / Force constant voltage را برداشته و OK کنید .سپس از شما خواسته می شود تا سیستم را ری استارت کنید . سپس هردو برنامه را مجددا اجرا کنید . در برنامه ی MSI Afterburner ابتدا حد توان را 10% افزایش دهید ، سپس نوار تنظیم کلاک GPU یا همان ( core voltage ) را به اندازه +50 مگاهرتز تغییر دهید . اینکار باعث ارتقاء عملکرد کارت گرافیک میشود البته درصورتیکه از اورکلاک پشتیبانی کند درغیراینصورت برای ارتقاء کارت گرافیک خود باید به فکر تهیه یک کارت گرافک جدید باشید .
حواستان به میزان دما باشد ، مناسبترین دما 85 درجه است اما باوجود سیستم خنک کننده هم میتوانید قابلیت اورکلاک را افزایش دهید . درصورتیکه نتایج تست عملکرد مطلوب و پایدار باشد میتوانید در مرحله ی بعد سرعت کلاک را 10 مگاهرتز ارتقاء داده و مجددا تست کنید . اکنون روی علامت تیک پایین صفحه کلیک کنید تا تغییرات اعمال شود . با هربار افزایش فرکانس کاری هسته پردازشگر مقدار دمای تولید شده کارت گرافیک نیز افزایش می یابد . عبور این دما از محدوده ی نرمال خطرناک است به همین دلیل در سیستم های اورکلاک شده شاهد بکارگیری سیستم خنک کننده مضاعف هستیم .
مرحله 3. درجه بندی سایر موارد در برنامه ی MSI Afterburner :
درحالت عادی میتوان حافظه رم را بین 10-15% اورکلاک کرد تا عملکرد آن بخصوص در اجرای برنامه های رندرگیری و طراحی های پیچیده بهبود یابد . سرعت Memory clock را بتدریج و با فواصل 25-30 مگاهرتز بالا ببرید ، بعد از هر تغییر برنامه ی Heaven benchmark را اجرا کنید تا بتوانید دما و عملکرد آن را نظارت کنید . اگر متوجه ایرادی شدید به این معناست که از حد Memory clock مناسب با کارت خود بالاتر رفته اید .
مرحله 5. تغییر مقدار Core clock
درمرحله ی بعد Core clock را افزایش دهید و مقدار آن را روی حدود 35-60 مگاهرتز قرار دهید . در این قسمت نیز مانند مورد قبل تست فشار را انجام دهید , اگر متوجه مشکلی شدید به نرم افزار اورکلاک رفته و تنظیمات را به آرامی پایین آورده تا بتوانید درجه مناسب کارت گرافیک خود را پیدا کنید . پس از اتمام تغییرات به روی تیک پایین صفحه کلیک کنید و Save را بزنید سپس روی یکی از اعداد سمت راستی کلیک کنید و پروفایلی با اعداد تنظیم شده درست کنید . اگر درهنگام اجرای بازی و یا نرم افزارهای سنگین متوجه بروز مشکل شدید میتوانید دوباره به برنامه بازگردید و درجات تنظیم شده را کمی پایین بیاورید تا کارت گرافیک شما به بهترین حالت ممکن برسد همچنین میتوانید با زدن Restart که در کنار گزینه Save قرار دارد تمامی اعداد را به حالت اولیه بازگردانید .
مرحله 6. افزایش حد توان و دما :
Temp limit را بالا ببرید . در نرم افزار MSI Afterburner امکان افزایش حد توان ( power limit ) تا 120% وجود دارد اما معمولا تا حدود 114-115 % بیشتر نمیتوان اینکار را کرد چراکه سبب بروز نویز در عملکرد کارت گرافیک می شود . بدلیل تنوع در ساختار الکترونیکی هر تراشه ، تعیین یک استاندارد اوکلاکینگ برای تمامی مدل های کارت گرافیک امکان پذیر نیست لذا راهنمای دقیقی برای تعیین مقدار حد دما و توان وجود نداشته و خودتان باید مطابق با افزایش کلاک هسته و VRAM تعیین کنید .
نکات مرتبط با نرم افزار GPU-Z :
هنگام اجرای نرم افزار MSI Afterburner ، برنامه ی GPU-Z را نیز اجرا کنید تا یک مانیتور دیگر برای مشاهده جزئیات داشته باشید . هر تغیری که در MSI Afterburner انجام میدهید مانند افزایش سرعت کلاک هسته به اندازه 10 مگاهرتز . با Apply کردن هر تغییری در MSI Afterburner مانند افزایش سرعت کلاک به مقدار 10 مگاهرتز ، به اطلاعاتی که در GPU-Z ظاهر میشود نگاه کنید تا مطمئن شوید که سرعت جدید نشان داده میشود . سپس برنامه ی بنچمارک را اجرا کنید و امتیاز جدیدتان را دریافت کنید , زمانیکه برنامه بنچمارک درحال اجراست به این توجه کنید که آیا کیفیت تصویر یا نرخ فریم ریت نسبت به بار اول بهبود قابل توجهی داشته یا نه . درصورتیکه برنامه بنچمارک بدون هیچ مشکلی اجرا شود به این معناست که تا این لحظه اورکلاکتان پایدار بوده و میتوانید پروسه را ادامه دهید .
پس از اتمام کار روی save کلیک کرده و یک عدد را انتخاب کنید تا تنظیمات داخل همان اسلات ذخیره شود ( عکس مرحله 5 ) . به این ترتیب هرزمان دیگری که به کارایی بهتر کارت گرافیک نیاز داشته باشید ، میتوانید این تنظیمات را بارگذاری کنید . از طرفی برخی از بازی ها و نرم افزارهای سنگین طراحی و ماین ارزدیجیتال ممکن است با تنظیمات اورکلاک سازگاری نداشته باشند بنابراین درصورت مشاهده هرگونه نقص حین اجرا به MSI Afterburner برگشته و Reset کنید .
بهتر است که طبق یادداشت هایی که کردید ، ولتاژ ایمن را بشناسید و بالاتر از آن نروید . دقت داشته باشید که باید تعادل بین فرکانس کاری ، ولتاژورودی و دمای تولید شده در کارت گرافیک بعد از اورکلاکینگ حفظ شود .
سوالات متداول :
آیا اورکلاک برای کامپیوترهای رده پایین مناسب است ؟ اگر کامپیوتر شما خیلی قدیمی است ، اورکلاک کارآمد نمی باشد چراکه بهبود عملکرد بسیار ناچیز و جزئی بوده و گاها ممکن است دستگاه شما ناپایدار شده و قادر به انجام کار نباشد لذا ارزش صرف زمان و انرژی و هزینه را ندارد .
بطورکلی اورکلاک هرقطعه ی سخت افزاری مانند CPU – GPU – MEMORY و … بی خطر نبوده و درصورت انجام غیرصحیح و نبود امکانات دیگر میتواند باعث سوختن و خرابی کامل آن قطعه شود .
بسیاری از تولید کنندگان سخت افزار اورکلاک را مجاز میدانند اما ممکن است برخی از نتایج اورکلاک مانند افزایش حد ولتاژ کارت گرافیک خارج از گارانتی باشد لذا قبل از شروع فرآیند اورکلاک از شرایط و قوانین شرکت تولیدکننده مطلع باشید .
اورکلاک کارت گرافیک بیشتر برای سیستم های کامپیوتری توصیه میشود و در لپتاپ ها بدلیل محدودیت های خنک سازی و افزایش دمای قطعات ، اینکار توصیه نمی شود .
پاسخ به این سوال نیازمند دانستن اطلاعات دیگری مانند نوع کاربری کامپیوتر و سایر قابلیت های آن نظیر سیستم خنک کننده و یا منبع تغذیه ( PSU ) بستگی دارد درواقع اورکلاک ، عملکرد کارت گرافیک را درمقابل سایر اجزاء بهم میزند بنابراین سایر بخش ها باید بتوانند خود را با افزایش سرعت کلاک و دمای افزایش یافته ی آن هماهنگ کنند . در بیشتر موارد درصورتیکه مراحل را بدرستی انجام دهید میتوانید از ارتقاء عملکرد 5 % تا 20 % بهره مند شوید .
جمع بندی :
اگر با کامپیوتر خود کارهای سنگین مانند بازی های با گرافیک بالا ، تدوین و ادیت فیلم ، استخراج ارز دیجیتال و … استفاده نمیکنید نیازی به اورکلاک پیدا نخواهید کرد چون اینکار فشار زیادی به قطعات وارد میکند که شما به آن نیاز ندارید !
در این مقاله آموزش اورکلاک کارت گرافیک بطور کامل و مرحله به مرحله آموزش داده شد . اورکلاک درکنار معایب احتمالی ناچیز ، مزایای بسیار زیادی بخصوص در اجرای بازی ها و برنامه های سنگین دیگر ارائه میدهد که کاربران مختلف بخصوص گیمرها – ادیتور ها و افرادی که ارزدیجیتال استخراج میکنند را مشتاق انجام آن میکند . اورکلاک برای لپتاپ نیز امکان پذیر است اما بدلیل محدود بودن فضا و سیستم خنک سازی ، انجام آن توصیه نمیشود .
جهت انجام اورکلاک و یا تعمیرات تخصصی سخت افزاری و نرم افزاری کارت گرافیک تمامی برندهای موجود در بازار میتوانید به تیم متخصص میکروتراشه مراجعه کنید . متخصصین این مججموعه در کوتاه ترین زمان و با استفاده از بروزترین تجهیزات به تعمیر کارت گرافیک شما عزیزان میپردازند .
دیدگاه